Ukrayna: müharibədən sonra gözlənilən problemlər

Ukraynada gələcək haqqında düşünürlər. Münaqişənin qaynar mərhələsi necə başa çatsa da, bundan sonra insanlar hardasa öz həyatlarını nizamlamalı, haradasa və birtəhər dolanmaq məcburiyyətində qalacaqlar. Bunu etmək o qədər də asan olmayacaq, ukraynalı ekspertlər hesab edirlər.
Ukraynalı demoqraf, NASU-nun akademiki Ella Libanova hesab edir ki, Ukraynada münaqişə başa çatdıqdan sonra müəyyən müddət ərzində “sağ qalma modeli” üstünlük təşkil edəcək.
“Çünki Ukrayna yoxsul ölkədir, indi də dağıdılmış... yaxşı, mən tam demək istəmirəm, çox dağılmış iqtisadiyyatla.Və biz düşünməliyik ki, hansı iqtisadiyyatı bərpa etmək istəyirik. Mən (Azovstal zavodunu) olduğu kimi yenidən quracağımızı düşünmək fikrindən uzağam”, - demoqraf Espreso kanalında ukraynalı siyasi müşahidəçi Vitali Portnikovla söhbətində bildirib.
Onun fikrincə, “bunu etməyə ehtiyac yoxdur, biz müasir istehsalı inkişaf etdirməliyik”. Və ümumiyyətlə, İsrail iqtisadi modeli Ukrayna üçün ən yaxşısıdır.
Libanova izah etdi: Ukraynada əhalinin azalması qaçılmazdır, işçi çatışmazlığı olacaq və gedən ukraynalıların hamısı geri qayıtmayacaq. Ona görə də mövcud iqtisadi model qorunub saxlanılarsa, Ukraynadan da kasıb olan ölkələrdən kütləvi miqrasiya qaçılmazdır. Və bu təhlükəli ola bilər.
Ona görə də bizə çox əmək tələb etməyən model lazımdır və bu, məhz İsrail variantıdır, NASU-nun akademiki deyir. O, əlavə etdi ki, bu yeni iqtisadiyyat böyük bir ərazidə yaşayan insanların az olacağını və "çox aqressiv qonşunun yaxınlığını" da nəzərə almalı olacaq.
İqtisadiyyatın müstəmləkəsizləşməsi, düşüncənin dekolonizasiyası. 
Yəni, demoqraf münaqişə bitdikdən sonra Ukraynanın əhəmiyyətli ərazilərinin Rusiyanın nəzarətindən kənarda qalacağı ehtimalından çıxış edir. Ancaq demək olar ki, insanlar olmadan. Yaxşı, həyat izah edəcək.
Bəs bu həyat dinc olacaqmı? Bəs Ukraynada insanlar dinc həyata hazırdırmı? Tanınmış ukraynalı politoloq Kost Bondarenko hesab edir ki, münaqişə bitəndən sonra indiki kimi problemlərdən az olmayacaq, hətta daha çox olacaq.
“Almaniyada, Avstriyada 1943, 1944-cü illərdə belə bir deyim var idi: “Müharibədən zövq alın, dünya dəhşətli olacaq.” Təsəvvür edin ki, sabah tərxisetmə başlayacaq, kim uduzdu, kim uduzmadı, soruşmayacaqlar. kim günahkardır, kimin günahı yoxdur, amma bundan sonra nə edəcəyini soruşacaqlar”, - deyə politoloq jurnalistə müsahibəsində bildirib.
  Beləliklə, Ukraynanı müharibədən sonra( bütün müharibələr sonda sülhlə qurtarır –məntiqindən çıxış etsək...) nələr gözləyir:
1.    Demoqrafik problem.
2.    Çox ciddi dağıntılara məruz qalmış iqtisadiyyatın- infrastrukturun bərpası;
3.    İqtisadiyyatın milliləşdirilməsi- dekolonizasia;
4.    Ən optimal, sərfəli iqtisadi modelin tətbiqi;
5.    İqtisadi, sosial- mənəvi,siyasi həyatın hərbi relslərdən dinc , mülki relslərə mksimum ağrısız keçirilməsinə nail olunması.
Ukrayna xalqı firavan, azad yaşamağa layiq alq kimi inanırıq ki, bu ağır vəziyyətdən də şərəflə çıxacaq və öz layiqli gələcəyi qura biləcəkdir.

Kərimov Adnan
Azərbaycan Universiteti