"Azərbaycan həmişə türk dövlətləri ailəsinin mərkəzində dayanıb" - Kubanıçbek Ömüralıyev

2009-cu il Naxçıvan Sazişinin imzalandığı məkan kimi Azərbaycan həmişə Türk dövlətləri ailəsinin mərkəzində dayanıb. Onun suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün bərpası region üçün yeni dövr açıb, sülhü möhkəmləndirib və daha geniş əməkdaşlıq imkanları yaradıb.

Herbiand.az xəbər verir ki, bu fikirləri Türk Dövlətləri Təşkilatının Baş katibi Kubanıçbek Ömüralıyev oktyabrın 3-də qeyd edilən Türk Dövlətlərinin Əməkdaşlıq Günü münasibətilə yazdığı “Bişkekdən Qəbələyə qədər: Türk dövlətlərinin nailiyyətləri və perspektivləri” sərlövhəli məqalədə ifadə edib.

Baş katib qeyd edib: “Azərbaycanın böyük nəqliyyat və enerji layihələrində - Cənub Qaz Dəhlizindən tutmuş Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və Orta Dəhlizədək rolu hamıya məlumdur. Bu təşəbbüslər ticarət yollarını qısaldır, qitələri birləşdirir və qlobal əlaqəyə töhfə verir. Enerji sahəsində əməkdaşlıq başqa bir təməl daşıdır: Azərbaycanın iddialı dəniz külək layihələri və Yaşıl Dəhliz tərəfdaşlığı ölkələrimizin davamlı inkişaf səylərini nümayiş etdirir”.

O vurğulayıb ki, iqtisadi baxımdan rəqəmlər də öz sözünü deyir. Ümumi ÜDM-i 2,1 trilyon dollardan çox olan türk dövlətləri qlobal iqtisadi gücdür. Bir vaxtlar TDT-də təvazökar 3 faizlik ticarət həcmi artıq 7 faizə yüksəlib və böyüməkdə davam edir. İlk dəfə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən irəli sürülmüş Türk Ticarət və Sənaye Palataları İttifaqı və Türk İnvestisiya Fondu kimi mexanizmlər milyonlarla sahibkarı bir araya gətirir və rifahın regionumuzda kiçik və orta sahibkarlığa çatmasını təmin edir.

K.Ömüralıyev yazıb: “2025-ci il oktyabrın 7-də liderlərimiz Qəbələdə “Regional sülh və təhlükəsizlik” mövzusunda Dövlət Başçıları Şurasının 12-ci Zirvə görüşünə toplaşacaqlar. Bu sammit rəmzi və tarixi məqam - Azərbaycanın qədim şəhərində tarixlə müasirliyin yaxınlaşması və Azərbaycanın sədrliyi ilə yeni fəslin başlanğıcı olacaq.

Gözləntilər böyükdür, təməllər möhkəmdir. Azərbaycanın strateji mövqeyi, siyasi çəkisi və iqtisadi potensialı onu təşkilatımızı yeni inkişaf mərhələsinə və beynəlxalq arenada daha böyük nüfuz qazanmağa istiqamətləndirir. Cənubi Qafqazda sülhü təşviq edən son Vaşinqton sənədləri ilə bu sammitin mövzusu bütün regionumuz üçün dərin rezonans doğurur. Prezident Əliyev dediyi kimi: “Türk Dövlətləri Təşkilatı bizim fundamental beynəlxalq təşkilatımızdır. O, bizim ailəmizdir. Türk dünyası bizim ailəmizdir. Bizim başqa ailəmiz yoxdur”. Bişkekdən Qəbələyə və ondan çox-çox uzaqlara səyahətimizi müəyyən edən də məhz bu ailə ruhu və taleyimizdir. TDT bundan sonra da birliyi möhkəmləndirəcək, əməkdaşlığı dərinləşdirəcək, regionumuzda və dünyada sülh və tərəqqi üçün güc kimi xidmət edəcəkdir”.

TDT-nin Baş katibi daha sonra qeyd edib ki, türk dövlətlərinin liderləri 2024-cü ilin noyabrında Bişkekdə “Türk dünyasının gücləndirilməsi: İqtisadi inteqrasiya, davamlı inkişaf, rəqəmsal gələcək və hamı üçün təhlükəsizlik” mövzusunu müzakirə ediblər. “Sonrakı il görünməmiş fəallıq dövrü oldu. Belə ki, 120-dən çox yüksəksəviyyəli görüş və tədbir keçirilib, bu, əməkdaşlığın əhatə dairəsini genişləndirib və dialoq üçün yeni mexanizmlər yaradıb. Onların arasında 2025-ci ilin sentyabrında Bişkekdə keçirilən TDT ölkələri hökumət başçılarının ticarət, investisiya, enerji, kənd təsərrüfatı və rəqəmsallaşmaya həsr olunmuş tarixi ilk görüşü olub. Görüşün yekununda Birgə Bəyanat qəbul edilib. Qeyd edək ki, bu görüş son vaxtlar təşkilatın fəaliyyətinin artması və prezidentlərin sammitlərdə qəbul etdikləri qərarların operativ və effektiv şəkildə həyata keçirilməsi zərurətinə cavab olaraq çağırılıb. Bu, təşkilatımızın iqtisadi dayaqlarını gücləndirəcək ənənənin başlanğıcını qoyub”, -deyə o vurğulayıb.

K. Ömüralıyev diqqətə çatdırıb ki, sektor müşavirələri bu təkanı daha da gücləndirib. İlk dəfə olaraq Türk Dünyası Sığorta Birliyinin təsis edilən Yaşıl Maliyyə Şurası və Assambleyası ilə yanaşı, mərkəzi banklar, maliyyə kəşfiyyatı birlikləri, müdafiə sənayesi qurumları və Əqli Mülkiyyət agentlikləri xüsusi toplantılar keçirib. Həmçinin Mərkəzi Seçki orqanları üçün yeni Məsləhət Platforması (APCEA) yaradılıb.

Onun sözlərinə görə, ənənəvi görüşlər yeni ideyalarla zənginləşir və öz əhəmiyyətini saxlamaqda davam edir. 2025-ci ilin iyun ayında TDT ölkələrinin kənd təsərrüfatı nazirləri Çolpon-Atada bir araya gələrək Birgə Kommünike və kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq üçün Strateji Yol Xəritəsini qəbul ediblər. Çolpon-Ata 2025-2026-cı illər üçün Türk dünyasının Kənd Təsərrüfatı Paytaxtı seçilib və Türk Sahibkarlarının Aqroforumu rəsmilərini, biznes liderlərini və investorları yeni layihələri müzakirə etmək üçün bir araya gətirib.

Məqalədə qeyd olunub ki, Cəlal-Abad Türk dünyası Turizm Mərkəzi olaraq seçilib və sentyabr ayında regional görməli yerləri nümayiş etdirən və tərəfdaşlığı gücləndirən böyük Beynəlxalq Turizm Forumuna ev sahibliyi edib. Özbəkistanda keçirilən ilk Türk Xizəkçilik Kuboku və Azərbaycanın "Şahdağ" Turizm Mərkəzində təşkil edilən Türkdilli Dövlətlərin Xizək Kurortları İttifaqının 1-ci sammiti qış turizminin inkişafına təkan verib. “Vahid xizək bileti”, “Ortaq muzey bileti” və “Türk kimliyi” kimi təşəbbüslər üzv dövlətlər arasında səyahəti asanlaşdırır və daha əlçatan edir.

Təşkilatın Baş katibi diqqətə çatdırıb ki, dövlət idarəçiliyi və təhlükəsizlik məsələləri də fəal şəkildə müzakirə olunur. İssıkkulda insan resurslarının inkişafı üzrə agentliklərin rəhbərlərinin görüşləri, Bişkekdə isə müsəlmanların dini idarələri və Təhlükəsizlik şuraları katiblərinin bir araya gəldiyi iclaslar keçirilib.

TDT-nin qlobal miqyasda nüfuzunun artması məsələsinə toxunan Baş katib qeyd edib: “Bu baxımdan, 2025-ci il mayın 21-də Budapeştdə keçirilən TDT dövlət başçılarının qeyri-rəsmi Zirvə görüşü mühüm mərhələ oldu. İlk dəfə belə bir görüş Avropada, təşkilatda müşahidəçi statusuna malik dövlətin ərazisində keçirilib. Orada qəbul edilən Budapeşt Bəyannaməsi iqtisadi inteqrasiya, rəqəmsal inkişaf və təhlükəsizlik sahəsində yeni yol xəritəsini müəyyən etdi. TDT həm də daha fəal beynəlxalq tərəfdaşa çevrilib. Dövlət başçılarının tapşırığı əsasında biz Cenevrə, Vyana, Brüssel, Paris və Nyu-Yorkda iri təşkilatlarla dialoqu genişləndirmişik. Bu ilin diqqətəlayiq hadisələrindən biri də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Sənaye İnkişafı Təşkilatı (UNİDO) və Türkiyənin Elmi və Texnologiya Araşdırma Qurumunun (TÜBİTAK) birgə təşkilatçılığı ilə İstanbulda keçirilən “Cleantech Days 2025” tədbiri olub.

Bu forum hökumətləri, sahibkarları və innovatorları təmiz texnologiyalar nümayiş etdirmək, kiçik və orta müəssisələri dəstəkləmək və regional əməkdaşlığın qlobal yaşıl keçidə necə təkan verə biləcəyini araşdırmaq üçün bir araya gətirdi. Müzakirələr aydın həqiqəti vurğuladı: TDT təkcə regional aktor deyil, həm də bütün bəşəriyyəti narahat edən problemlərin həllinə töhfə verən təşkilatdır. Bu impuls təşkilatımızın missiyasını və nailiyyətlərini qlobal səhnədə təqdim etmək üçün bu dəfə Vyanada keçirilən 2-ci “Türk Həftəsi” kimi yeni təşəbbüslərlə davam edəcək”.

K.Ömüralıyev məqalənin sonunda yazıb: “Mən Qırğız Respublikasını enerjili və səmərəli sədrliyinə və onun rəhbərliyi altında həyata keçirilən çoxsaylı təşəbbüslərə görə yüksək qiymətləndirirəm. Qırğızıstanın idarəçiliyinə görə biz indi Qəbələ Sammitini və Azərbaycan Respublikasının sədrliyini səbirsizliklə gözləyirik. Ümumi baxışımızı rəhbər tutan TDT siyasi dialoqu dərinləşdirməyə, iqtisadi əlaqələri genişləndirməyə, mədəni və elmi mübadilələri inkişaf etdirməyə, regionda və onun hüdudlarından kənarda sülh, sabitlik və firavanlıq üçün konstruktiv qüvvə kimi çıxış etməyə davam edəcək”.